Yıldırım ve Aşırı Gerilim Koruması
Aşırı gerilim, şebekede izin verilen maksimum tepe gerilim değerini aşan herhangi bir gerilime verilen addır. Zamanlama ve gerçekleşme yerine göre değişen rastgele bir fenomendir. Aşırı gerilimi boyutlandıran parametreleri, aşırı gerilimin oluşma nedenleri (yıldırım düşmesi, anahtarlama işlemleri) ve aynı zamanda elektrik tesisatının özellikleri ve yerel elektrik tesisatı belirler.
Aşırı gerilim türleri ve nedenleri
Aşırı gerilim, büyüklük, zaman içinde ilerleme veya meydana gelme sıklığı bakımından değişir. Bununla birlikte, aşırı gerilimin sınıflandırılması için en önemli kriterlerden biri, gerçekleşme süresidir:
Süreli geçici aşırı gerilim (Temporary)
- Milisaniye ila saniyeler arasında nispeten uzun bir süre ile endüstriyel frekansdaki aşırı gerilimdir;
- Bu aşırı gerilim, darbe gerilim koruma cihazları (SPD) ile ortadan kaldırılamaz.
Ani geçici aşırı gerilim (Transient)
- Genellikle aşırı sönümlü bir salınım veya darbe dalga formuna sahip birkaç milisaniye veya daha az süren aşırı gerilimdir;
- Bu aşırı gerilim, darbe gerilim koruma cihazları (SPD) tarafından başarıyla ortadan kaldırılabilir.
Aşırı gerilim sınıflandırması için bir başka önemli kriter, enerji altındaki iletkenler arasındaki oluşumu ile ilgilidir. Bu kriter, aşırı gerilimin kaynağına önemli ölçüde bağlıdır.
Enine aşırı gerilim (Transverse)
- Enerji altındaki iletkenler arasındaki aşırı gerilimdir (L-N, L2-L3 ve benzeri);
- Teknolojik olgular nedeniyle indüklenir (anahtarlama aşırı gerilimi olarak da adlandırılır);
Boyuna aşırı gerilim (Longitudinal)
- Enerji altındaki iletkenler ile toprak arasındaki aşırı gerilimdir (L-PE, N-PE);
- Özellikle atmosferik olaylardan kaynaklanır.
Son olarak, aşırı gerilimler oluşma nedenine göre ayırt edilebilirler. Aşırı gerilimin oluşma nedeni, aşırı gerilimin seyri üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Bu nedenle, bu konu üzerinde biraz daha fazla durmak gerekir.
Anahtarlama aşırı gerilimi (Switching)
- Doğrusal olmayan yükleri anahtarlarken teknolojik süreçlerin neden olduğu aşırı gerilimdir.
- Bilgisayar gibi hassas elektronik ekipman için özellikle tehlikelidir.
Yıldırım aşırı gerilimi (Lightning)
- Fırtınalar sırasında oluşan atmosferik deşarjdan kaynaklanan aşırı gerilimdir.
- Tesisattaki elektriksel donanım için ciddi bir tehdit oluşturur.
